انجمن (بنیاد) نرم افزارهای آزاد/متن‌باز، پشت پرده مصادره یک هویت

انتشار خبری مبنی بر انتخاب اعضای هیئت مدیره جدید «انجمن نرم‌افزارهای آزاد/متن‌باز» موجب شد افراد فعال در این زمینه از وجود چنین انجمنی مطلع شوند. داستان به اواخر سال ۱۳۹۳ برمی‌گردد، زمانی که عده‌ای از فعالین شناخته‌شده این حوزه به همراه اشخاصی دیگر با دعوت «مرکز ملی توسعه و بکارگیری نرم‌افزارهای بومی و آزاد/متن باز ایران» به ساختمان وزارت ارتباطات دعوت شدند. گزارش این جلسه در نشریه سلام دنیا شماره ۵ منتشر شده است.

موضوع نشست سال ۱۳۹۳، هم‌اندیشی فعالان حوزه نرم‌افزارهای آزاد/متن‌باز بود که حاضرین در جلسه با کلیت تشکیل یک بنیاد مستقل و بدون دخالت دولت برای نرم‌افزار آزاد موافقت کردند ولی در مورد ماهیت بنیاد اختلافات جدی وجود داشت که حل این اختلافات به جلسات آتی و مکاتبات آنلاین موکول شد و این تصمیم در صورتجلسه نیز منعکس شده است.

پس از این جلسه اعضای حاضر از جامعه کاربری نرم‌افزارهای آزاد اشکالات وارده را مکتوب و به صورت نامه ارسال کردند. متن این نامه نیز در نشریه سلام دنیا شماره ۵ منتشر شده است. جلساتی نیز در ساختمان وزارت ارتباطات جهت بررسی این اختلافات با حضور برخی افراد از جامعه کاربری و مسئولان مربوطه برگزار شد که نهایتا بدون نتیجه راضی کننده به پایان رسیدند.

این موضوع مدتی مسکوت می‌ماند و اکنون مشخص گردیده که در تیرماه سال ۱۳۹۷ این انجمن رسما شروع به فعالیت کرده است.

سوالی که برای ما به عنوان بخشی از جامعه کاربری نرم‌افزار آزاد ایران مطرح شده این است که چرا برای این نهاد از یک نام عام (انجمن نرم‌افزارهای آزاد / متن‌باز) با گستره‌ای ملی (طبق اساسنامه) که  بسیاری از گروه‌ها و افراد فعال در این حوزه  را در بر می‌گیرد استفاده شده است؟

ما معتقدیم که جنبش نرم‌افزار آزاد نیاز به انجمن‌های ثبت شده ندارد. گروه‌های کاربری مرتبط با نرم‌افزارهای آزاد در  ایران به صورت کاملا مستقل و غیرانتفاعی و در شهرهای مختلف ایران از اوایل دهه هشتاد مشغول به فعالیت بوده‌اند. در طی این سال‌ها، بسیار پیش آمده که افرادی از بدنه دولت یا مشاوران سازمان‌های دولتی در ابتدا با نمایش خیرخواهی، سعی بر نزدیک شدن به این جوامع کاربری داشته‌اند. اما در همه این موارد، طولی نکشید که  نیت واقعی این افراد مشخص شد: سوء استفاده از اعتبار این جامعه برای دریافت پروژه‌های دولتی یا تصاحب حق اعطای گواهی‌نامه‌ها و مجوز‌ها و از این دست موارد. این افراد پس از مدتی تاب استقلال رای اعضای جوامع کاربری را نیاورده و پس از ناتوانی در تحمیل نظرات و رویکردهای مد نظرشان، راهی دیگر در پیش گرفته‌اند. جلسه اسفند ۱۳۹۳ را می‌توان آخرین نمونه از این نوع تلاش‌ها دانست.

به باور ما تشکیل هرگونه سازمان مردم‌نهاد حق همه افراد و گروه‌ها است اما استفاده از نام «انجمن نرم‌افزارهای آزاد/متن‌باز» زمینه‌ساز مصادره هویت مستقل، پویا و غیردولتی این جامعه خواهد شد.جامعه نرم‌افزار آزاد ایران حاصل مشارکت داوطلبانه همه کاربران و توسعه‌دهندگان بوده و نیازی به متولی یا قیم ندارد. در طول سال‌ها به صورت خودگردان و داوطلب‌محور مسیر خود را طی کرده و صدها جلسه پربار لاگ، همایش‌های علمی، جشن‌های انتشار و دورهمی‌های دوستانه برگزار کرده است. هیچ کس صلاحیت استفاده از این نام برای جمعی محدود از دوستان و همفکران خود را ندارد. ما فروکاستن این نام را به یک گروه محدود،حرکتی نادرست می‌دانیم و نسبت به پیامدهای آن هشدار می‌دهیم.

بیم آن می‌رود که مصادره این نام و هویت، خواسته یا ناخواسته، زمینه تصدی‌گری و قیومیت شبه‌دولتی بر حوزه نرم‌افزار آزاد را بوجود آورد، همان دامی که جامعه کاربری با هوشیاری در طول دو دهه اخیر از فرو غلطیدن در آن اجتناب کرده است.

ما به عنوان بخشی از این جامعه کاربری معتقدیم که نرم‌افزار آزاد نیازی به این‌گونه تشکل‌های رسمی و نگاه‌های قیم‌مآبانه ندارد. فلسفه نرم‌افزار آزاد متکی بر تکثر‌ آرا و آزادی کاربران است و وجود این انجمن‌ها که می‌خواهند نقش مرجعیت و رهبری را در نرم‌افزار آزاد بر عهده بگیرند، از اساس با روح ضد انحصارطلبی این جنبش در تضاد است.